(صفحه 36)
دادن تمام اشواط شود و نماز طواف را هم شخص طواف دهنده بخواند، و اگر قرائتش صحيح نيست بنابر احتياط واجب نايب هم بگيرد كه نماز را بطور صحيح بخواند.
مسأله 49 ـ احتياط واجب بلكه اقوى اين است كه كودك مميزى را كه قدرت و تمكن از راه رفتن دارد وادار به انجام طواف و سعى كنند، و در آغوش گرفتن يا به دوش گرفتن او يا سوار كردن بر ويلچر جايز نيست. بلى چنانچه راه رفتن بر او عسر و حرج باشد به مقدار رفع عسر و حرج اشكالى ندارد.
مسأله 50 ـ اگر كودك غيرمميز در حال سعى خوابش ببرد مانعى ندارد، و مى توانند در همان حال سعى او را اتمام كند، چون نيتِ سعىِ كودك با سعى دهنده است، و طهارت نيز در سعى شرط نيست.
مسأله 51 ـ قربانى حج كودك بر عهده ولىّ اوست. و اگر تمكن نداشت از طرف كودك روزه بگيرد. حتى اگر ولىّ كودك نيز حج تمتع انجام مى دهد و فقط تمكن از يك قربانى دارد بايد آن را براى كودك قربانى كند و خودش روزه بگيرد.

(صفحه 37)

اقسام حج تمتع (واجب و مستحب)

1 ـ حجة الاسلام.
2 ـ حجى كه با نذر و عهد و قسم انجام آن واجب مى شود.
3 ـ حجى كه با اجير شدن انجام آن واجب مى شود.
4 ـ در غير موارد مذكور حج مستحب است.

(صفحه 38)

حجة الاسلام

مسأله 52 ـ بر هر فردى كه مستطيع باشد، يعنى شرايط وجوب حج را داشته باشد در مدت عمر يكبار حج واجب مى شود. كه آن را «حجة الاسلام» مى گويند.
مسأله 53 ـ مستطيع بايد حج را فوراً انجام دهد. يعنى در اولين سال استطاعت بجاآورد. و اگر تأخير انداخت معصيت كرده، و واجب است در سال بعد انجام دهد.
مسأله 54 ـ بر مستطيع واجب است مقدمات انجام حج از قبيل تهيه وسايل و اسباب سفر را ـ به طورى كه بتواند در همان سال حج انجام دهد ـ فراهم كند. و چنانچه كوتاهى كند و نتواند در آن سال حج بجا آورد حج بر او مستقر مى شود و بايد در سالهاى بعد آن را انجام دهد هر چند استطاعت او از بين برود، مگر اينكه انجام حج براى او حرجى باشد.
مسأله 55 ـ كسى كه حج بر او مستقر شده اگر انجـام
(صفحه 39)
حـج براى او حرجى باشد بايد استنابه كند، واگر استنابه نكـرد بايد بعد از فوتش يك حج نيـابتى ـ ولــو ميقـاتى ـ از تــركه او بگيـرند.
مسأله 56 ـ چنانچه فردى با صيغه صحيح نذر كند يا عهد كند يا قسم بخورد كه حج تمتع انجام دهد به خاطر وفاى به نذر يا عهد يا قسم بايد حـج را بجـا آورد. و اگـر عمداً آن را ترك كند بايد كفـاره نـذر يا عهـد يا قسـم خــود را بدهــد.
مسأله 57 ـ كليه شرايط نذر و عهد و قسم كه در توضيح المسائل آمده از جمله اجازه شوهر براى نذر، و انحلال نذر با نهى پدر در مسائل حج نيز جارى است.

(صفحه 40)

شرايط وجوب حجة الاسلام

مسأله 58 ـ حج با چهار شرط واجب مى شود:
1 ـ بلوغ.
2 ـ عقل.
3 ـ حرّيت و برده نبودن.
4 ـ استطاعت.
بدون هر يك از اين شرايط حج واجب نيست، و اگر انجام شود كفايت از حجة الاسلام نمى كند. بنابراين اگر بعد از بلوغ مستطيع شد واجب است به حج برود.
1 ـ بلوغ:
مسأله 59 ـ اگر كودك حج بجا آورد حج او صحيح است. ولى كفايت از حجة الاسلام نمى كند. بنابر اين اگر بعد از بلوغ مستطيع شد واجب است به حج برود.
مسأله 60 ـ اگر كودك مميز براى حج محرم شود و