فهرست مطالب

آرى آن چه انجام گرفت، يك فاجعه مُهيبى بود كه سنگِ نخستِ زاويه انحراف را در جهان اسلام برنهاد. و مى بينيم، كه همچنان، تا «ثريّا مى رود ديوار كج». به تعبيرِ امام على بن ابى طالب (عليه السلام) ، بناى رفيع اسلام را از بنيانِ استوارش بر افكندند و در غير جاى خود، برآوردند; «نَقَلوُا البِناءَ عَنْ رَصِّ اَسَاسِهِ، فَبَنَوهُ فِي غَيرِ مَوْضِعِه».⁽¹⁾

و اين سخن امام (عليه السلام) گوياترين تعبير در بيان تحريف حقايق ناب دين است. و مى نماياند كه تجزيه امر خلافت در سقيفه و تخلّفِ از نصّ و وصيّت پيامبر (صلى الله عليه وآله) و زير پا نهادن حكمِ خداوند در تصدّى امر خلافت و به دنبال آن...، در حقيقت فاحش ترين نوعِ چرخش ارتجاعى اصحاب سقيفه است.

حديث ثقلين

پيامبر بزرگوار اسلام، پس از ورود به «يثرب»، افزون بر ابلاغ وحى و تعليم و تأديب مسلمانان به رفع اختلافات، ميان دو قبيله «اوس» و «خزرج» همّت گماشت، و به درگيريهاى قومى و تنازعات قبيله اى آنان پايان بخشيد. و با اقدام به عقد اخوّت و برادرى ايمانى ميان مسلمانان، به اُلفت قلبى و همدلى آنان، سامان داد. و حكومت مقتدر و نيرومندى بر بنياد ايمان و بر اساس جهان بينى غنى و پربار قرآن، پايه ريزى كرد. و ميان مهاجران و انصار اتّحاد و يگانگى به وجود آورد. شهر آلوده به تفرقه و پراكندگى را، به مدينه پاكيزه و هماهنگ محمّدى مبدّل ساخت. و در برابر دشمن جدايى افكن و مشركان و يهوديانِ كينه توز و منافقان كوردل، پيروان خود را به وحدتِ ايمانى فراخواند و آنان را در برابر بيگانگان چونان دستِ يگانه قدرتمندى توصيف كرد: «وَهُمْ يَدٌ عَلى مَنْ

سِواهُمْ»;⁽¹⁾ و آنان را از اختلاف و درگيرى و دوگانگى در عمل بازداشت و فرمود:

عَلَيكُم بِالَّذي اَمَرَكُم بِهِ، فَاِنِّي حَرِيصٌ عَلى رُشْدِكُم، اِنَّ الاِخْتِلافَ وَالتَّنازُعَ وَالتَثبِيطَ مِنْ اَمْرِ الْعَجْزِ وَالضَّعْفِ، وَهُوَ مِمَّا لايُحِبُّهُ اللهُ وَلايُعْطِي عَلَيهِ النَّصْرَ وَالظَّفَرَ.⁽²⁾

خداى را بدان چه فرمان داده است، اطاعت كنيد كه
سخت شيفته رشد و تعالى شمايم; چرا كه نزاع و درگيرى
و اين كه، هر گروهى از شما، ديگرى را حذف و طرد كند، از نشانه هاى سستى و ناتوانى و درماندگى و شيوه اى است ناپسند،
كه خداى بزرگ آن را دوست نمى دارد و در نهايت، پيروزى و اعتلا و بالندگى را نيز به دنبال نمى آورد و موجب تباهى
و شكست شماست.

بدين روى، مى بينيم بيش ترين و هشداردهنده ترين انذارش، برحذر داشتن مسلمانان از آن چه كه مايه پراكندگى و گسست پيوندهاى اجتماعى آنان است. و اين سفارش اكيدى است، كه در جاى جاى آموزه هاى اسلام مورد توجه قرار گرفته و فرجامِ شوم تفرقه، يادآورى شده است. على (عليه السلام) فرمود:

اَلزِموُا السَّوادَ الأعْظَم; فَاِنَّ يَدَ اللهِ عَلَى الجَمَاعَةِ. وَايَّاكُم وَالفُرقَةَ; فَاِنَّ الشَّاذَّ مِنَ النَّاسِ لِلشَّيطَانِ، كَمَا اَنَّ الشَّاذَّ مِنَ الغَنَمِ لِلذِّئبِ.⁽³⁾

با اكثريت مردم (سواد اعظم) همداستان شويد كه دست خدا بر

سرِ جماعت است; و از گروه گرايى، بپرهيزيد كه تك روان بهره شيطانند; هم بدان سان كه گوسفندان بريده از رمه، بهره گرگهاى بيابان.

براى توضيح و تشريح اين نقش مهم و عملى امامِ برگزيده خداوند و تبيين جايگاهِ آن در معارف اسلامى، كه مهم ترين و محورى ترين نقشِ امامت است، بايد گفت:

يك، قرآن مجيد كه از صقع ربوبى فرود آمده است، كتاب زندگى و مايه طراوت و شادابى حيات مادى و معنوى انسان هاست:

يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا ْاسْتَجِيبُوا ْلِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ).⁽¹⁾

اى مؤمنان /1 خداوند و پيامبر را هرگاه شما را به چيزى فراخوانند كه به شما زندگى مى بخشد، اجابت كنيد.

دو، از آنجا كه فهم و دركِ معارف دينى، پيش از عمل، ضرورى است; چرا كه فهمِ بى عمل، تباهى مى آورد، و عملِ صحيح و صالح بدون فهم و دركِ درست، محال و ناشدنى است; ناگزير، مسلمانان نيازمند فهم درست و درك صحيحِ مقصودِ از اين معارف اند.

سه، فهم ها و درك ها متفاوت آفريده شده است. و همين گونه گونى در آفرينش، اگر چه امرى طبيعى و موجب زيبايى و جمال آدميان و راز و رمزِ «نيكوترين ساختار» (أحسن تقويمِ) آن هاست; ليكن تفارق فهم ها در برخورد با كتاب الهى (قرآن) و سنّتِ نبوى، خود، دريافت هاى گوناگونى را به دنبال دارد، تا

آنجا كه بسيارى از دريافت ها، موجب تضادّ آراء و در بيش ترِ مواقع باعث رويارويى دانايان امّت با يكديگر است.

چهار، چون فهم ها «چنان كه افتد و دانى» همواره، مقدمه و زمينه ساز رفتارها و اقدام هاى آدمى است. و روشن است، كه اين تضادّ در فهم، پيروان اين كتاب آسمانى و راه و رسم آئين محمّدى را در حوزه عمل به تضادّ و درگيرى با يكديگر واداشته است. و بايد بپذيريم كه عاملِ عمده در جبهه گيرى هاى شيعه و سنّى و ديگر فرقه هاى اسلامى و نزاع هاى خونين كلامى، از همين تضادّ در فهم ها و برداشت هاى گوناگون، مايه گرفته و مى گيرد. اگر چه عامل عمده و ويرانگر، هواهاى نفسانى و هوس هاى شيطانى و تعصّب هاى جاهلانه عالمانِ بى تعهّد است، كه با «ترازوى دين، كالاى اندك دنيا را خريده اند»; آن ها كه محور براى گرداندن چرخ ستمگرى ها و پلى براى عبور به فساد و تباهى و نردبان گمراهىِ خلق و مبلّغ تباهكارى و رهنوردِ راه خطاى ديگرانند.

پنج، از سوى ديگر، مى بينيم كه اين درگيرى ها و رويارويى ها، چگونه در طول تاريخ اسلام، امّت اسلامى را پراكنده كرده و كامِ جانِ مصلحان و مسلمانان خيرانديش را آزرده است و چگونه مايه ذلّت و زبونى گشته و رَمَقْ و رنگ و بوى مسلمانى را از آنان گرفته است. همان بلايى كه خداوند، امّت محمّد (صلى الله عليه وآله) را از آن برحذر داشت:

وَأَطِيعُوا ْاللَّهَ وَرَسُولَهُو وَلاَ تَنَـزَعُوا ْفَتَفْشَلُوا ْوَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ).⁽¹⁾

و از خداوند و پيامبرش فرمانبردارى كنيد و با يكديگر ستيزه و كشمكش نكنيد كه سست شويد و شكوهتان از ميان برود.

ما شيعيان سخت بر اين باوريم، كه تأمّل و دقّت در امور پنجگانه ياد شده، نياز جامعه اسلامى را به فهمى معصوم و مصون از خطا و لغزش ـ در علم و عمل ـ حتمى مى نمايد، تا اين فهم معصوم همواره، معيارى باشد براى ارزيابى فهم هاى گوناگون، كه از سوى انديشمندان و دانايانِ دين، ارائه مى شود. و در پرتو اين معيارِ معصوم است، كه زمينه عزّت و بالندگى امّت اسلامى فراهم مى آيد. و نيز برآنيم، كه اين «فهم معصوم»، همان «فهم عِتْرَت» است، كه در سخن وزين و سنگينِ رسولِ گرامى اسلام، آمده است و محقّقانِ فنِّ حديث، آن را به عنوان «متواتر» ياد مى كنند و به جز على (عليه السلام) و ائمّه اهل بيت (عليهم السلام) و بزرگان علما و محدّثان و راويان متخصّص و معتبرِ شيعه، جمعى بى شمار از برادران اهل سنّت ـ كه همه از عالمان و حافظان بزرگ حديث و صاحبان كتاب هاى معتبرند ـ نقل كرده اند.⁽¹⁾پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود:

اِنِّي تَارِكٌ فِيكُم الثَقَلَيْنِ، مَا اِنْ تَمَسَّكتُم بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي وَهُمَا كِتَابُ اللهِ وَاَهْلُ بَيْتِي; عِترَتِي، لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الحَوْضَ، فَاتَّقُوا اللهَ كَيْفَ تَخْلُفُونِي؟.⁽²⁾

من در ميان شما دو چيز وزين و گرانسنگ مى گذارم. چنانچه به آن دو بگرويد (چنگ زنيد)، هرگز گمراه نمى شويد. آن دو، كتاب خدا و اهل بيت ـ عترت ـ من اند. هر يك از ديگرى جدا نخواهد شد تا در حوض كوثر بر من وارد شوند. پس از خداى بترسيد و اكنون خوب بنگريد كه پس از من /1 چگونه رفتار خواهيد كرد؟!